Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ở TP Hồ Chí Minh đạt mức bình quân 10,8%/năm, góp phần quan trọng vào tốc độ tăng trưởng GDP của thành phố này. Năm 2005 ước kim ngạch xuất khẩu đạt 13 tỷ USD, bình quân một người dân thành phố làm ra 1.900 USD giá trị xuất khẩu.
Nét mới của công tác xuất nhập khẩu (XNK) năm 2005 là công tác xúc tiến thương mại và đầu tư ngày càng chuyên nghiệp. Doanh nghiệp (DN) bắt đầu chủ động hội nhập và cạnh tranh trên thương trường quốc tế bằng việc mở rộng thị trường và đa dạng hóa mặt hàng. Hiệp hội ngành hàng, DN và doanh nhân ngày càng coi trọng thị trường trong và ngoài nước, thường xuyên theo dõi biến động thị trường và giá cả thế giới.
Với bảy chương trình gồm xúc tiến thương mại, xúc tiến đầu tư, cung cấp thông tin, hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh của DN, nghiên cứu và phát triển văn phòng đại diện tại nước ngoài, đào tạo cán bộ trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư nối kết nguồn lực giữa các bộ, sở, ban, ngành, hiệp hội, ngành nghề với doanh nghiệp và cộng đồng doanh nhân cùng làm công tác xúc tiến vào các thị trường trọng điểm. Các hoạt động như: "Xu hướng thời trang thu đông - 2005", "Hội chợ dệt may và da giày xuất khẩu EXPO 2005", "Tư vấn thiết kế cho thị trường EU", "Những ngày Việt Nam tại Pháp", "Khảo sát xúc tiến đưa hàng dệt may vào Mỹ", "Khảo sát thị trường Hoa Kỳ và EU cho DN ngành gỗ" đã góp phần đưa hàng hóa Việt Nam vào thị trường các nước.
Hỗ trợ DN tìm và mở thị trường, Thành ủy và UBND thành phố tạo điều kiện giúp DN, doanh nhân, xây dựng cơ sở hạ tầng, vốn, nhập thiết bị... thành lập ba đoàn chức năng chuyên tháo gỡ vướng mắc, hằng tháng UBND thành phố trực tiếp lắng nghe DN trình bày khó khăn để tìm giải pháp khắc phục.
Năm 2005, nhiều DN vươn lên cạnh tranh bằng chất lượng sản phẩm. Ðứng đầu danh sách là "anh cả" may Việt Tiến. Ðến ngày 9-12-2005, DN này đã hoàn thành kế hoạch đạt kim ngạch xuất khẩu 180 triệu USD, đang bắt tay vào kế hoạch thực hiện kim ngạch xuất khẩu 200 triệu USD của năm 2006, trong đó có hợp đồng 100 triệu USD trong sáu tháng đầu năm. Với công ty may CP Sài Gòn 3 về quy mô không bằng Việt Tiến nhưng năm 2005 kim ngạch XK đạt hơn 30 triệu USD. Ðáng chú ý là tập đoàn UNIGLO (Nhật Bản), sau ba năm hợp tác với Sài Gòn 3 đã liên tục "ăn hàng", chiếm tới 50% sản lượng may của công ty.
Năm 2005, cổ phiếu của Công ty Sữa Việt Nam (VINAMILK) được các nhà đầu tư nước ngoài đặt mua với giá cao nhất, làm lợi hơn 2.000 tỷ đồng (hai đợt đấu giá). Nhờ làm ăn có hiệu quả doanh thu 9 tháng đầu năm của VINAMILK đạt 4.550 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế 475 tỷ đồng, kim ngạch XK đạt 83,3 triệu USD. Ðây là DN đứng hàng đầu về doanh thu nội địa và xuất khẩu trong ngành chế biến sữa.
Năm 2005 cùng là năm có rất nhiều gương mặt mới trong danh sách các nhà xuất khẩu của thành phố, như Tân Tân, Ðức Thành, Lạc Phương Nam, Kinh Ðô,... Mặt hàng xuất khẩu ngày càng phong phú và đa dạng từ thủ công mỹ nghệ, hàng nhựa, hàng may mặc, da giày, thủy sản, linh kiện điện tử đến dây điện và cáp điện. Các sản phẩm không chỉ xuất sang thị trường truyền thống mà danh sách các nước nhập khẩu cũng ngày càng mở rộng từ châu Á đến châu Phi, châu Mỹ la-tinh với nhiều tên vùng, quốc gia, lãnh thổ chưa có tên trong chương mục XK của thành phố. Kim ngạch xuất khẩu không dồn vào thị trường Mỹ mà còn tăng ở cả những thị trường khó tính và cạnh tranh cao như EU, Nhật Bản, Trung Quốc, chiếm đến 30-50% tổng kim ngạch XK chuyên ngành của cả nước. Trong đó tỷ trọng sản phẩm có giá trị gia tăng và hàm lượng công nghệ cao ngày càng lớn. Ngoài ra, việc xuất khẩu dịch vụ trên địa bàn đang khẳng định vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế như xuất khẩu lao động, đào tạo, y tế, dịch vụ phục vụ người nước ngoài. Theo đánh giá của các chuyên gia kết quả này một phần do công tác xúc tiến thương mại đầu tư đã "đánh động", mời gọi các tập đoàn nước ngoài quan tâm nhiều hơn đến thị trường thành phố và một phần do các DN chủ động hơn trong việc đàm phán, ký các hợp đồng XK, liên tục bổ sung các hợp đồng phụ với kim ngạch hàng triệu USD trở lên. Ðưa kim ngạch XK thành phố đạt 13 tỷ USD, vượt 23% kế hoạch đề ra.
Và những thách thức
Thách thức lớn nhất trong năm 2005 đối với DN thuộc các thành phần kinh tế là áp lực giá xăng dầu, giá vật tư nguyên liệu tăng cao, dịch cúm gia cầm và gần đây nhất là giá vàng, ngoại tệ biến động mạnh làm ảnh hưởng sản xuất, kinh doanh buộc các DN thay đổi mặt hàng, đa dạng thị trường, quản lý chặt các chỉ tiêu điện, nước, xăng, dầu lập quỹ dự phòng giảm thiểu rủi ro.
Năng lực cạnh tranh của DN và sức cạnh trang hàng hóa của thành phố còn yếu, chưa đáp ứng thị hiếu tiêu dùng của nếp sống công nghiệp hiện đại nên khó thâm nhập hệ thống bán lẻ của các quốc gia phát triển. Tỷ trọng giá trị gia tăng trên sản phẩm XK còn thấp chưa tạo hiệu quả XK cao. Tính ra cứ 4 USD thu được từ XK hàng dệt may chưa bằng 1 USD xuất khẩu mặt hàng thủ công mỹ nghệ do dệt may phụ thuộc 80% nguyên liệu, phụ liệu nhập khẩu. Tương tự trong kim ngạch xuất khẩu của các DN FDI tại hai KCX Tân Thuận và Linh Trung giá trị gia tăng nội địa chỉ chiếm 28% còn 72% là giá trị nguyên liệu, phụ liệu nhập khẩu. Nhiều DN mải lo chạy theo doanh thu nên chưa có biện pháp liên kết hành động nhằm chống phá giá. Lợi thế về giá cả, năng suất lao động, chính sách thu hút đầu tư, ưu đãi XK của thành phố đang mất dần lợi thế so với các tỉnh lân cận. Các DN chậm đầu tư đổi mới công nghệ, tỷ lệ đổi mới trang thiết bị chỉ ở mức 10-15%/năm. Mặt bằng sản xuất không ổn định. Thủ tục giao đất giúp DN mở rộng sản xuất còn phức tạp. Nguồn nhân lực còn thiếu và yếu. Và xử lý thông tin còn chậm...
Ðể xuất khẩu tăng trưởng vững chắc
Trong năm năm tới (2006-2010), TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế bình quân 12%/năm, trong đó tăng trưởng xuất khẩu (trừ dầu thô) là 15%/năm. Theo đó kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn trong năm 2006 là 14 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2005.
Mục tiêu tăng trưởng kinh tế không chỉ chú trọng số lượng mà đặt trọng tâm vào chất lượng của tăng trưởng và phát triển. Thành phố sẽ có chính sách khuyến khích sản xuất hàng xuất khẩu, hỗ trợ các mặt hàng có khả năng cạnh tranh, có hàm lượng chất xám và công nghệ cao.
Ưu tiên phát triển các loại hình dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu như vận tải, quảng cáo, tiếp thị, tư vấn, môi giới, cung cấp thông tin, dự báo, nghiên cứu thị trường, kiểm toán và đề ra chính sách mời gọi, thu hút chất xám phục vụ cho việc nghiên cứu, định hướng phát triển các loại hình dịch vụ.
Tăng cường chương trình đầu tư, liên kết các tỉnh bạn có nguồn nguyên liệu, ổn định nguồn hàng cung ứng cho xuất khẩu. Xây dựng chương trình chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu giai đoạn 2006-2010. Hướng dẫn DN trên địa bàn thực hiện Luật Cạnh tranh, tạo hành lang pháp lý đồng bộ phù hợp cơ chế thị trường và thông lệ quốc tế.
Thúc đẩy DN đổi mới máy, thiết bị bắt kịp KHKT khu vực và trên thế giới qua chương trình kích cầu đầu tư, hỗ trợ đầu tư, dịch vụ thuê, mua tài chính. Tập trung nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như: Trung tâm giao dịch hàng hóa - dịch vụ, Trung tâm hội chợ thương mại dịch vụ quốc tế. Ðầu tư phát triển công nghệ hỗ trợ cho công nghiệp dệt nhuộm, thuộc da, sản xuất phụ liệu cơ kim khí...
Về phía DN cần tăng cường chủ động đối phó biến động giá, lựa chọn phương án sản xuất, kinh doanh có lợi thế, phù hợp nhu cầu thị trường trong và ngoài nước, giảm thiểu các loại chi phí. Thực hiện tốt công tác thu thập, xử lý thông tin, tìm hiểu kỹ đối tác nước ngoài, tranh thủ tiếp cận các tập đoàn phân phối bán lẻ các nước, đưa sản phẩm Việt Nam tiêu thụ ở ngoài nước trên cơ sở bảo vệ lợi ích DN, cộng đồng doanh nhân và quốc gia.
