Làng Thanh Trì

Thanh Trì là một làng cổ, chạy dọc đê sông Hồng trên chiều dài chừng 3 km, giữa một vùng đầm hồ rộng lớn, nước trong xanh và ruộng đồng, nên không khí quanh năm thanh mát. Tên “Thanh Trì” vốn gốc là “Thanh Đàm” (đầm nước trong xanh). Vào đầu đời Lê Trung Hưng (1533 - 1789), vì kỵ húy Vua Lê Thế Tông (Lê Duy Đàm) nên mới đổi thành “Thanh Trì”.

“Thanh Trì” không chỉ là tên của làng mà còn là tên của tổng và huyện. Đầu thế kỷ XIX, làng Thanh Trì là một xã thuộc tổng Thanh Trì, huyện Thanh Trì, phủ ?ng Thiên, trấn Sơn Nam Thượng (từ năm Minh Mạng thứ 12 - 1831 là tỉnh Hà Nội, năm 1902 là tỉnh Cầu Đơ, năm 1904 đổi thành tỉnh Hà Đông). Năm 1949, làng nhập với các xã : Vĩnh Tuy, Nam Dư thành xã Vạn Xuân, huyện Thanh Trì. Sau năm 1954, tách ra thành xã riêng thuộc quận VII ngoại thành Hà Nội. Năm 1961 thuộc huyện Thanh Trì.

Làng Thanh Trì xưa có các xóm : Đại Đồng, Đình Sét, Tân Thành, Thanh Lương và Vĩnh Thuận.

Sống giữa vùng ao hồ rộng lớn, dân làng Thanh Trì sống chủ yếu bằng nghề trồng rau muống; ngoài ra, hai phần ba dân làng còn sống bằng nghề làm bánh cuốn. Bánh được làm từ những loại gạo ngon, xay mịn như nước, được tráng từng lá trên khuôn vải căng chụp trên nồi nước xôi. Lá bánh mỏng tang như tờ giấy, được thoa thêm một chút mỡ phi hành cho thơm. Khách ăn đến đâu, người bán khẽ bóc từng lá đến đấy như tách thứ lụa mỏng, mịn mỡ màng. Không chỉ ngon và trông đẹp mắt ở lá bánh, bánh cuốn Thanh Trì còn ngon ở nước chấm, khéo pha các loại muối, ớt và chút cà cuống (vốn rất nhiều ở đồng làng xưa) hợp với khẩu vị của người ăn. Bánh có thể ăn kèm với đậu phụ Kẻ Mơ rán nóng, cũng có thể ăn với các loại giò chả, hoặc ruốc thịt, ruốc tôm hấp nóng trong một nồi nước. Cũng có khi bao bánh cuốn với nhân thịt băm trộn mộc nhĩ, phủ lên một lớp hành phi vành thơm phức. Mỗi đĩa bánh cuốn Thanh Trì chỉ có mươi lá mỏng, khoảng vài trăm gam là đủ một bữa điểm tâm thanh cảnh mà ngon lành.

Bánh cuốn Thanh Trì ngon nổi tiếng, cùng với bánh dày Quán Gánh là hai đặc sản nổi tiếng, trở thành món ăn sáng của cư dân nội thành, đã đi vào thành ngữ ca dao “Bánh đúc Thanh Trì, bánh dày Quán Gánh” hay :

Thanh Trì có bánh cuốn ngon,
Có gò Ngũ nhạc, có con sông Hồng,
Thanh Trì cảnh đẹp, người đông,
Có cây sáo trúc bên đồng lúa xanh.

Làng Thạnh Trì có ngôi đình dựng trên gò Ngũ Nhạc, nên còn gọi là đình Ngũ Nhạc. Đình thờ Đô Hồ phu nhân, theo thần phả là một cô gái quê ở làng Tó Tả (Tả Thanh Oai), chuyên sống bằng nghề bắt hến trên sông Nhuệ. Năm 981, Lê Hoàn tiến quân ra Bắc diệt giặc Tống, ông ghé qua làng Tó Tả, gặp cô gái bắt hến, thấy đẹp người, nết na, bèn lấy làm phi, giao cho việc lo liệu lương thảo cho quân sĩ. Sau chiến thắng giặc Tống, Lê Hoàn đưa Bà về Kinh đô Hoa Lư, gọi là Đô Hồ phu nhân. Làng Tả Thanh Oai và nhiều làng trong vùng thờ Bà, tục gọi là Bà Chúa Hến. Làng còn thờ Uy Đô Linh Lang- một tướng có công đánh giặc Nguyên - Mông đời Trần. Đình đã bị giặc Pháp đốt trong kháng chiến, mới được dựng lại gần đây.

Làng còn có chùa Triệu Khánh, ở sát gò Ngũ Nhạc, là ngôi chùa cổ, đã được xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa năm 1992.

Báo Hà Nội Mới - (12/10/2005)